تهوع و استفراغ بارداری و مروری بر علل و اسباب و درمان های آن
استفراغ و حالت تهوع شدید در دوران بارداری به عنوان “بیماری صبحگاهی” یا “هیپرمزمندگی بارداری” شناخته می‌شود. این مشکل بیشتر در دوران اول بارداری رخ می‌دهد و ممکن است باعث ایجاد ناراحتی و اختلال در زندگی روزمره زنان باردار شود.
علائم بیماری صبحگاهی شامل موارد زیر می‌شود
1. استفراغ:
زنان باردار ممکن است به طور مکرر و شدید استفراغ داشته باشند، که موجب از دست دادن مایعات و تغذیه مناسب می‌شود.
2. تهوع شدید:
این علامت شامل حالت تهوع شدید و پایدار است که ممکن است زنان باردار را از انجام فعالیت‌های روزمره بازدارد.
3. افزایش حساسیت نسبت به بوها:
زنان باردار ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به بوهای مختلف داشته باشند که موجب تهوع و استفراغ شدید می‌شود.
4. خستگی و ضعف:
بیماری صبحگاهی ممکن است باعث احساس خستگی و ضعف عمومی شود که منجر به کاهش فعالیت‌های روزمره می‌شود.
5. اختلال در تغذیه:
به دلیل استفراغ مکرر، زنان باردار ممکن است با اختلال در تغذیه و کاهش وزن روبرو شوند.
6. افزایش خطر دچار کم‌آبی:
استفراغ مکرر ممکن است منجر به کم‌آبی و الکترولیت‌های نامتعادل شود که خطرات جدی برای سلامت زنان باردار و جنین دارد.
تهوع صبحگاهی در حاملگی چگونه است؟
حالت تهوع صبحگاهی نوعی از حالت تهوع است که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. بیش از نیمی از زنان باردار، به‌ویژه در سه ماهه اول دوران حاملگی، حالت تهوع و استفراغ صبحگاهی را تجربه می‌کنند. برخی از زنان ممکن است هیچ‌گاه حالت تهوع را در دوران حاملگی تجربه نکنند. با وجود اینکه نام این اختلال تهوع صبحگاهی است، اما در هر زمانی از روز می‌تواند ایجاد شود. تهوع در دوران حاملگی به معنی بیماری جنین نیست و به او آسیبی نمی‌رساند. با وجود نامش، شما می‌توانید در هر زمانی از روز تهوع صبحگاهی داشته باشید. این بدان معنا نیست که کودک شما بیمار است و به کودک آسیب نمی‌رساند.
علائم کلی تهوع صبحگاهی عبارت‌اند از:
1- حالت تهوع همراه یا بدون استفراغ در سه‌ماهه اول
2- حالت تهوعی که معمولاً از صبح شروع شده و در تمام روز ادامه می‌یابد
3- تهوعی که در اثر بوی غذا، بوی افراد و … ایجاد می‌شود
4- حالت تهوع بعد از غذا خوردن به‌خصوص غذاهای تند
5- تهوع یا استفراغ ناشی از گرما و ترشح شدید بزاق
**************************************************************************************************************
علت تهوع در بارداری
هیچ‌کس به درستی نمی‌داند چه چیزی باعث حالت تهوع در دوران بارداری می‌شود، اما احتمالاً ترکیبی از تغییرات فیزیکی بدن در این دوران، منجر به آن خواهد شد. برخی علل احتمالی عبارتند از:
هورمون بارداری(hCG):
این هورمون در اوایل بارداری به سرعت افزایش می‌یابد. نحوه‌ی اثرگذاری این هورمون بر تهوع نامشخص است، اما به دلیل افزایش هم‌زمان میزان تهوع و استفراغ در بارداری با بالا رفتن سطح این هورمون، احتمال داده می‌شود که در ایجاد این مشکل مؤثر باشد.
هورمون استروژن:
استروژن نیز هورمونی است که به سرعت در اوایل حاملگی افزایش می‌یابد و یک علت احتمالی دیگر است.
افزایش حس بویایی: افزایش میزان حس بویایی زنان باردار و تحریک و واکنش سریع آنان نسبت بوهای محیطی نیز در ایجاد تهوع در فرد بی‌تأثیر نیست محققان معتقدند تغییر در حس بویایی نیز یکی دیگر از نتایج افزایش هورمون استروژن در بارداری است.
حساسیت معده:
دستگاه گوارش برخی از زنان به تغییرات اوایل حاملگی حساس‌تر است. همچنین، برخی تحقیقات نشان داده که زنان دارای نوعی باکتری معده به نام «هلیکوباکتر پیلوری» با احتمال بیشتری تهوع و استفراغ بارداری را تجربه خواهند کرد.
استرس و فشار:
همان‌طور که استرس و فشار بر معده و دستگاه گوارش اثر نامطلوب دارد می‌تواند به صورت بیماری صبحگاهی نیز بروز کند. با این حال، هیچ‌گونه دلیل قطعی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد.
علت تهوع بیشتر برخی از زنان باردار نسبت به دیگران
اگر بیش از دیگران دچار حالت تهوع و استفراغ در بارداری می‌شوید ممکن است جزئی از موارد زیر باشید:
بارداری دو قلویی یا چند قلویی:
این نوع بارداری به دلیل وجود مقادیر بیشتری از هومون بارداری، استروژن و یا هورمون‌های دیگر می‌تواند منجر به تهوع و استفراغ شدیدتری در فرد شود. از طرفی این نظریه قطعی نیست، زیرا برخی از زنان باردار دوقلو تهوع کم و یا ناچیز دارند.
جنسیت دختر در بارداری:
مطالعات متعدد نشان داده که حدود 55 درصد از زنانی که دختر باردار بودند، در سه‌ماهه‌ی اول مبتلا به تهوع و استفراغ شدید بوده‌اند.
* سابقه‌ی تهوع شدید در بارداری قبلی.
* سابقه‌ی داشتن عارضه‌ی جانبی تهوع بعد از مصرف قرص ضدبارداری.
* سابقه‌ی خانوادگی تهوع و استفراغ شدید در بارداری.
* سابقه‌ی سردردهای میگرنی.
**************************************************************************************************************
آیا نداشتن بیماری صبحگاهی دلیلی بر سقط جنین است؟
با وجود مشخص شدن تهوع کمتر در زنانی که بارداری‌شان به سقط ختم شده، اما بسیاری از زنان نیز تهوع و استفراغ کمی در سه‌ماهه‌ی اول بارداری داشتند و این دوران را به صورت طبیعی و بدون مشکل طی کردند. اگر تهوع و استفراغ کمی دارید باید خوشحال باشید، زیرا از اندک موارد خوش‌شانس در دوران بارداری هستید.
روش‌های کاهش تهوع در بارداری
– کاهش حجم مواد غذایی در هر وعده و افزایش تعداد وعده‌های غذایی در شبانه‌روز
– اجتناب از خالی ماندن معده در طول روز با خوردن تنقلات و ریزه‌خواری
– مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده
– آرام خوردن غذا
– اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا
– استفاده از نان تُست یا بیسکوئیت بیست تا سی دقیقه قبل از بلند شدن از تخت‌خواب
– آرام خارج شدن از تخت‌خواب
– دوری از بوهای زننده
– خوردن غذاها به صورت نیمه‌گرم (به دلیل بویی که در هنگام داغی ایجاد می‌کنند)
– اجتناب از غذاهای چرب، تند و سرخ کردنی
– شستشوی دهان و مسواک زدن دندان‌‌ها پس از غذا
– مصرف آب و مایعات به اندازه‌ی کافی و به صورت جرعه جرعه در طی روز
– پرهیز از محرک‌هایی محیطی مانند سوسو کردن نور لامپ، بوی شدید عطر، ماشین سوار شدن طولانی، اتاق گرم و گر گرفته
– قرار گرفتن در هوای تازه (قدم زدن و یا باز کردن یک پنجره ممکن است حالت تهوع را تسکین دهد)
– داشتن استراحت کافی
-مصرف ویتامین‌های دوران بارداری همراه با غذا یا قبل از خواب
– مصرف زنجبیل
**************************************************************************************************************
درمان تهوع در بارداری
اگر راهکارهای ارائه شده، تهوع و استفراغ شما را کاهش نداد می‌توانید با تجویز پزشک داروهای ایمن در بارداری را مصرف کنید که بیشتر شامل ویتامین B6 و انواع جدید داروهای ضدتهوع مانند دمیترون است. تهوع و استفراغ بسیار شدید به صورتی که فرد دچار کم‌آبی بدن شود نیازمند بستری در بیمارستان و سرم‌درمانی دارد.
۱. در نوبت‌های بیشتر و با حجم کمتر غذا بخورید
نگذارید ضعف کنید و شکمتان خالی بماند، اما پرخوری هم نکنید. بد نیست اگر تعداد وعده‌های غذایی خود را برای جلوگیری از گرسنگی افزایش دهید. برخی مطالعات نشان داده است پروتئین به کاهش تهوع کمک می‌کند. همچنین بعضی از مادران می‌گویند که کربوهیدرات در کاهش تهوع مؤثر است.
۲. بلافاصله بعد از خوردن مواد غذایی دراز نکشید
دراز کشیدن به خصوص به پهلوی چپ، هضم غذا یا چیزی را که خورده‌اید کند می‌کند. بهتر است پس از خوردن هر وعدهٔ غذایی بنشینید یا راه بروید تا از هضم کامل غذایتان مطمئن شوید و از میزان تهوع بکاهید.
۳. کنار تختتان میان‌وعده داشته باشید
می‌توانید خوراکی‌هایی مانند نان سوخاری و بیسکویت یا هر میان‌وعده‌ای را که دوست دارید در کنار تختتان بگذارید و پس از آنکه بیدار شدید، در صورت تهوع از آنها بخورید و ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بعد از خوردنشان کمی در تخت به حالت نشسته استراحت کنید و سپس از جایتان بلند شوید. این کار حتی به رفع ضعف شبانه‌تان هم کمک می‌کند. بهتر است بیسکویتی را انتخاب کنید که سالم‌تر و سبک باشد. بسیاری از مادران بیسکویت‌های شور را برای رفع تهوع پیشنهاد می‌دهند.
۴. صبح‌ها آرام از تخت بلند شوید
بهتر است صبح‌ها پس از بیدار شدن لبۀ تخت بنشینید و سپس به آرامی بلند شوید. بلند شدن ناگهانی ممکن است موجب تهوع بیشتر شما شود. اگر این کار شما را کلافه می‌کند، وقتی چشم‌هایتان را باز می‌کنید به یک موسیقی دلخواهتان گوش کنید یا چند ورق کتاب بخوانید تا زمان برایتان زودتر بگذرد.
۵. از بوها و غذاهای آزاردهنده دوری کنید
طبیعی است که در دوران بارداری به یک غذا، یک رایحۀ خاص و هر چیز کوچک دیگری حساس شوید. بهتر است برای جلوگیری از تهوع تا حد ممکن از آنها دوری کنید. همچنین باید بدانید که غذاهای گرم بوی بیشتری دارند و این موضوع می‌تواند موجب افزایش تهوع در شما شود. بهتر است از غذاهای سرد و هم‌دما با اتاق استفاده کنید. از غذاهای چرب، تند و اسیدی نیز کمتر مصرف کنید، زیرا دیرتر هضم می‌شود.
۶. تندتند چیزی را نخورید و ننوشید
سعی کنید آرام لقمهٔ غذایتان را بجوید. همچنین مایعات را یکدفعه ننوشید و جرعه‌جرعه از لیوانتان بنوشید. پر شدن ناگهانی معده می‌تواند باعث ایجاد تهوع شود.
۷. مصرف مایعات را بیشتر کنید
ممکن است نوشیدنی‌های سرد و گازدار کمی تهوع شما را کم کند، اما نوشیدنی‌های شیرین باعث افزایش آن شود. نوشیدن بدون وقفه ممکن است باعث احساس سیری در شما شود و دیگر نتوانید غذا بخورید. سعی کنید نوشیدنی‌ها را جرعه‌جرعه یا با نی مصرف کنید. مصرف پتاسیم، گلوکز و نمک برای جبران الکترولیت‌های از دست رفته در استفراغ‌های زیاد نیز کمک می‌کند. همچنین بد نیست کمی شربت آب‌لیمو را امتحان کنید.
۸. به یک مکان راحت بروید
بوی شدید عطر، گرمای زیاد، اتاق‌های بدون گردش هوا، نور‌های چشمک‌زن یا فضای داخل اتومبیل ممکن است موجب تحریک تهوع شما شود. در این صورت بهتر است از محیط خارج شوید و به یک محیط راحت با تهویۀ مناسب بروید و هوای تازه تنفس کنید.
۹. به اندازۀ کافی استراحت کنید
خستگی زیاد می‌تواند موجب افزایش تهوع شود. بهتر است به قدر کافی به خودتان استراحت دهید. در روز مقداری بخوابید یا فیلم تماشا کنید. ملاقات با دوستان و نزدیکانتان هم یک پیشنهاد خوب برای آرامش بیشتر و کاهش استرس است.
**************************************************************************************************************
اگر شما چنین علائمی را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید. در بعضی موارد، پزشک ممکن است داروها یا رژیم‌های غذایی خاص را تجویز کند تا علائم بیماری صبحگاهی را کاهش دهد.
